كشورآمادگي سيل دوباره را داشته باشد
عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي خواجه نصير الدين طوسي با اشاره به داده هاي هيدرولوژي گفت: ارديبهشت و تابستان امسال نيز بارش هاي رگباري فراواني مي بارد كه نيازمند مديريت صحيح و آمادگي وزارت نيرو است تا از بروز سيل در آينده جلوگيري شود.
به گزارش روابط عمومي؛ نقل از ايرنا، احمد ميرباقري اظهار كرد: در آبان ماه سال گذشته با توجه به داده ها، باران هاي شديد و بروز سيل در برنامه راديو گفت و گو پيش بيني شد، اما مسئولان به نظريه اساتيد توجهي نكردند.
مير باقري در توضيح پيش بيني سيل در سال 97 ادامه داد: در اين پيش بيني مشخص شد، اواخر سال به دليل ورود جبهه هاي رگباري باران زا به جنوب كشور، باران هاي فراواني داريم، اما مسئولان پيش بيني متخصصان را در نظر نگرفتند و گمان مي كردند خشكسالي همچنان ادامه دارد.
عضو هيات علمي دانشكده عمران و منابع آب دانشگاه صنعتي خواجه نصير الدين طوسي تصريح كرد: توجه به پيش بيني هاي هواشناسي و هيدرولوژي خسارات سيل را كاهش مي دهد؛ در حالي كه كشور در سال هاي بعد نيز بارش هاي فراوان دارد، بايد در هر زماني آمادگي مواجهه با سيل را داشته باشد.
وي با اشاره به دليل بروز باران هاي رگباري در كشور، توضيح داد: به علت چرخش و مايل بودن محور كره زمين جهت وزش بادها در كشور از غرب به شرق و شمال به جنوب است. همچنين منشاء بارندگي هاي كشور بخار آب درياي مديترانه و مناطق آبي تركيه مثل درياي مرمر و سياه است كه از غرب وارد مي شود. به دليل گستردگي زياد بخار آب اين درياها اكثر پهنه هاي كشور تحت پوشش قرار مي گيرند.
مير باقري افزود: همچنين به دليل اينكه جهش وزش باد از شمال به جنوب است، بخار آب هاي درياي خزر بيشتر شامل ايران مي شود كه باعث بارندگي زياد در مناطق شمال و ايجاد جنگل ها شده است. هواي سرد سيبري نيز در زمستان از شمال كشور و تركمنستان وارد شده و برف شديد را در مناطق شمالي به همراه دارد.
اين استاد هيدرولوژي ادامه داد: در جنوب كشور بخار آب اقيانوس اطلس، هند و خليج فارس (با سطح وسيعي از پوشش) جبهه هاي هوايي گسترده را به وسعت صدها كيلومتر تشكيل مي دهد. اين مدل از جبهه هاي هوايي با نام تكتونيك يا چرخنده است كه از جنوب كشور وارد مي شود و در استان هاي جنوبي مثل بندرعباس، هرمزگان، خوزستان و كهگيلويه و بوير احمد ريزش مي كند.
وي در ادامه عنوان كرد: جبهه هاي جنوبي به دليل حالت چرخشي در قسمتي از كوهستان هاي يزد، كرمان و انتهاي آن به سيستان و بلوچستان ريزش مي كند، اما گاهي وسعت اين بارش ها به اندازه اي است كه تمامي استان هاي كشور را به جز استان هاي شمالي (به دليل وجود رشته كوه هاي البرز) زير پوشش قرار داده و بارندگي هاي رگباري ايجاد مي كند.
ميرباقري تصريح كرد: باران هاي رگباري اخير تلاقي دو جبهه هوايي جنوبي و غربي مديترانه اي بود. همچنين مركز اصلي بارندگي استان خوزستان بود كه موجب بروز سيل شد.
عضو هيات علمي دانشگاه خواجه نصير توضيح داد: كره زمين هر 30 تا 35 سال چرخش هاي آب و هوايي دارد و بارندگي ها تغيير مي كند. اگر به 80 سال پيش برگرديم ( دهه 40 و 50) بارندگي هاي شديدي در كشور وجود داشته است، اما سدهاي كشور با توجه به داده هاي نرمال و باران كم ساخته شده و حجم مخزن آنها ظرفيت سازي لازم نشده است.
مير باقري عنوان كرد: تمامي مشخصات بارندگي اعم از تشكيل جبهه، طول و عرض جبهه، آب قابل بارش، جهت، سرعت و محل بارش توسط ناسا و سازمان هواشناسي پيش بيني مي شود.

** سدها با توجه به بارندگي حداكثري ساخته شوند
وي با اشاره به سدسازي در كشور، ادامه داد: 12سد قبل انقلاب از جمله سد اميركبير، نه بر اساس داده هاي بارشي كشور بلكه براساس بارش هاي حداكثري احداث شده و مخازن بزرگي دارد. همان طور كه مشاهده مي كنيم سد اميركبير به ندرت سر ريز مي شود و در حال حاضر نيز با وجود باران هاي شديد 30 درصد ظرفيت آن خالي است.
اين استاد دانشگاه با بيان اينكه رودخانه ها توسط بارندگي در طول زمان ايجاد شده اند، اظهار كرد: بنابراين سد در مسير حوزه آبريز يك رودخانه كه از خط راس تا انتهاي سيستم كه به تالاب ها و درياچه ها منتهي شده، ساخته مي شود. نياز است سدهاي ساخته شده ظرفيت سازي و با توجه به بارندگي هاي حداكثري (pmp) ساخته شود. ممكن است براي مدت طولاني مخزن سد نيز خالي باشد، اما سد چند منظوره و سيل گير است و همچنين آب پايين دست را نيز تامين مي كند.
وي ادامه داد: رودخانه داراي عرض، عمق و حريم است. هرگونه دست اندازي به حريم آنها و عدم لايروبي بستر رودخانه ها باعث بالا آمدن سطح آب و بروز سيل مي شود. نياز است رودخانه ها ديواره سازي و هر ساله لايروبي شود. همچنين در كنار آنها بر اساس ماكزيمم بارندگي كه در گذشته اتفاق افتاده، ساحل سازي شود. اين بارندگي هاي شديد در سال هاي آينده نيز اتفاق مي افتد. بنابراين نياز است سيل بند هاي خيلي بزرگ در مسير رودخانه هايي كه از شهرها عبور مي كنند ساخته شود.

** درياچه اروميه خودبه خود احيا مي شد
مير باقري عنوان كرد: بارندگي نعمت است و بايد به درستي از آن استفاده شود، تا تبديل به سيل و تخريب نشود. با توجه به دانش فني كه در كشور وجود دارد بروز سيل و ايجاد خسارات جبران ناپذير قابل پذيرش نيست. در نتيجه بايد به گونه اي مدريت شود تا همه بارندگي ذخيره و تالاب ها و درياچه ها آبگيري شود.
اين استاد دانشگاه در مورد احياي درياچه اروميه نيز اظهار كرد: درياچه اروميه در سال هاي گذشته نياز به تشكيل كميته و راهكار نداشت؛ زيرا بر اساس يافته هاي هيدرولوژي بارندگي هاي كشور تغيير مي كرد و با بروز بارش هاي شديد درياچه خود به خود احيا مي شد. در حال حاضر ارتفاع آب 60 متر بالا آمده و تا دو سال آينده به ظرفيت كامل مي رسد و حتي به سواحل پيشروي مي كند.

**راهكارهاي جلوگيري از سيل
مير باقري درباره راهكارهاي پيشگيري از سيل توضيح داد: در كشور ما علي رغم اينكه حجم مخازن سدها بايد بر اساس (PMP) طراحي شود، بر اساس (PNS) بارندگي نرمال يا كم طراحي شده است. در حالي كه بايد در نظر گرفته شود باران چه مقدار رواناب توليد و چه حجمي را اشغال مي كند. در نتيجه نياز است از خط و راس آبي كه توليد مي شود، ظرفيت سازي شود.
وي ادامه داد: زماني كه سازمان هاي هواشناسي جبه هاي هوايي را گزارش مي كنند، در صورت اطمينان بارش باران اگر در مسيري سدهايي وجود دارد مقداري از آب آنها از طريق دريچه تخليه شود و براي ورود باران هاي رگباري ظرفيت سازي شود.
عضو هيات علي دانشگاه خواجه نصير تصريح كرد: در صورت عدم ظرفيت سازي، سد مثل سد كرخه سرريز مي كند. زمان سر ريز سد، آب به داخل رودخانه مي ريزد. در اين هنگام آب باران نيز در رودخانه ايجاد سيل كرده و موجب سيل مضاعف و وضعيت نابسامان مي شود.
مير باقري افزود: نياز است در حوزه آبريز، سدها و رودخانه ها، آبخيزداري به طور كامل انجام شود. آبخيز داري و كنترل سيلاب، رسوب زدايي سدها (لايروبي حجم مرده سدها) نيز از اقدامات حائز اهميت در جلوگيري از سيل است.
وي با اشاره به حفظ حريم رودخانه ها، ادامه داد: هر نوع ساختماني بايد در اطراف رودخانه ها تخريب و حريم آزاد سازي شود تا رودخانه ها توان عبور سيل را داشته باشند.
عضو هيات علمي دانشگاه خواجه نصير طوسي درباره راه حل كوتاه مدت نيز اظهار كرد: امكان پيش بيني بارش باران وجود دارد. بنابراين تا قبل از وقوع بارش بايد آب سدها تخليه شود تا آب سرريز نكند. تمامي باران ها يك مولفه تصادفي دارد و ممكن است اتفاق نيفتد، اما زماني كه مسئولان متوجه وقوع بارش شدند، بايد براي سد ظرفيت ايجاد كنند.
وي با اشاره به مديريت آبخيزداري كشور گفت: در كشور ما انتهاي رودخانه ها به تالاب ها، درياچه ها و دشت ها مي ريزد. به عنوان مثال انتهاي رودخانه سيمينه رود و زرينه رود به درياچه اروميه مي ريزد.
مير باقري توضيح داد: در صورت ورود آب رودخانه به دشت ها مي توان بركه هايي به معني (DIKE) ساخت. يعني آب بندهايي را متناسب با مقدار آب بسازيم تا آب به داخل آنها ريخته شود و از اين طريق سفره هاي آب زير زميني تغذيه شود. بنابراين تمامي آب بايد در مخازن آب زير زميني و درياچه ها ذخيره شود. همچنين درياچه ها نيز توانايي تغذيه آب هاي زير زميني را دارند.
به اعتقاد عضو هيات علمي دانشگاه خواجه نصير الدين طوسي، مديريت آب بسيار تكنيكي و تخصصي بوده كه نيازمند مديريت و تجربه صحيح است.
وي در خصوص همكاري دستگاه ها با افراد متخصص در دانشگاهها اظهار كرد: نهادهاي حاكميتي هيچ گاه به اظهار نظرهاي كارشناسي دانشگاهيان توجهي نمي كنند. دانشگاهيان در صورت درخواست كمك دستگاه دريغ نكرده اند، اما تمايلي براي برطرف كردن مشكلات از راه تخصصي و علمي ندارند.
به گفته مير باقري دستگاه ها بايد به صورت شخص محور و با شناخت كافي ماموريت ها را به خود اساتيد بسپارند زيرا با تحويل پروژه به دانشگاه افراد شايسته انتخاب نمي شوند و انجام پروژه با وجود كانال هاي كور دچار آسيب مي شود.
لازم به ذكر است مير باقري عضو انجمن هاي مهندسي عمران، ژئوفيزيك و منابع آب آمريكا، علوم و مهندسي منابع آب ايران، متخصصان محيط زيست ايران، كميته ملي سدهاي بزرگ و مهندسين عمران ايران است. همچنين او در انجام بيش از 50 پروژه تحقيقاتي در زمينه هيدرولوژي، هيدروليك، مهندسي رودخانه و مدل هاي كيفي و رياضي در انتقال آلاينده ها در منابع آب هاي سطحي و زيرزميني و تحقيقات گسترده در زمينه تصفيه آب و فاضلاب و مخازن سدها به عنوان طراح و مشاور فعاليت داشته است.
از جمله اين طرح ها پروژه انتقال آب مازاد زاينده رود به استان يزد، جمع آوري و انتقال و تصفيه فاضلاب شهرستان يزد و راه اندازي مركز بين المللي همزيستي با كوير استان يزد و ... است.
مير باقري نويسنده كتاب هيدرولوژي مهندسي، طراحي تصفيه خانه هاي فاضلاب و مهندسي رودخانه و هيدروليك رسوب است.